Muhasebat Genel Müdürlüğü Genel Tebliği
(Sıra No:15)
Teminat Mektupları
GİRİŞ
Bilindiği gibi, muhtelif işlemlerde teminat olarak kabul edilecek değerler ilgili mevzuatında belirlenmektedir. Ayrıca, özel kanunlarındaki hükümler gereğince çıkarılan ana para iadeli gelir ortaklığı senetleri ve diğer menkul kıymetler, Devlet iç borçlanma tahvilleri ve hazine bonoları ile özel finans kurumları tarafından verilen süresiz teminat mektuplarının kamu kurumlarının yapacakları ihaleler, sözleşmeler ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 10 uncu maddesinin uygulanmasında teminat olarak kabul edileceğine dair hükümlere yılları bütçe kanunlarında yer verilmektedir.
Uygulamada;
1- Özel mevzuatındaki düzenlemelere göre teminat olarak saymanlıklara teslim edilen menkul kıymetlerin teminat olarak kabul edilebilecek diğer değerlerle değiştirilip değiştirilemeyeceği, bunlardan paraya çevrilmesi gerekenlerin zamanaşımına uğramış olması halinde nasıl bir işlem yapılacağı ve zamanaşımına uğratılmaması için ne gibi tedbirlerin alınacağı,
2- Saymanlık kayıtlarında yer alan ve sürekli devredilerek gelen eski yıllara ait teminatların kayıtlardan nasıl çıkarılacağı,
3- Tahakkuk ettirilerek ödenebilir hale gelen ancak, nakit yokluğu nedeniyle alacaklısına ödenemediğinden yeterli nakit sağlandığında ödenmek üzere ilgilisi adına bütçe emanetine alınan hakediş tutarlarının, hak sahiplerinin aynı idarenin açtığı ihalelere katılmak istemeleri halinde geçici teminat olarak kabul edilip edilemeyeceği, kabul edilmesi durumunda düzenlenecek belgeler ve muhasebeleştirme işlemlerinin nasıl yapılacağı,
hususlarında tereddütlerin bulunduğu ve farklı uygulamaların yapıldığı anlaşıldığından, bu konulardaki işlemlerin aşağıdaki esas ve usullere göre yapılması gerekli görülmüştür.
I- TEMİNAT OLARAK KABUL EDİLECEK VE EDİLMEYECEK
DEĞERLER
Kamu kurum ve kuruluşlarının yapacağı ihale ve sözleşmeler ile 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 10 uncu maddesi ve gümrük mevzuatı uygulamasında teminat olarak kabul edilecek değerler ihale mevzuatı, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun, Gümrük Yönetmeliği ve yılları bütçe kanunlarında belirtilmektedir.
Diğer taraftan, 6183 sayılı Kanunun 11 inci maddesi ile Gümrük Yönetmeliğinin ilgili maddelerine göre düzenlenen noter tasdikli şahsi kefalet senetleri ve garanti mektupları da (İlgili mevzuata uygun olarak düzenlenmesi ve tahsil dairesince kabul edilmesi kaydıyla) teminat olarak kabul edilmektedir.
Mevzuatımızda, çeklerin teminat olarak kabul edilebileceğine ilişkin bir hüküm bulunmamaktadır. Bu nedenle, kamu kurum ve kuruluşlarınca açılan ihalelere katılmak isteyen istekliler tarafından geçici teminat karşılığı olarak saymanlık veznelerine teslim edilmek istenilen çeklerin nakdi teminat olarak kabul edilmesi mümkün değildir.
Teminat olarak kabul edilen değerler saymanlıklara teslim edilmektedir. Teminat olarak saymanlıklara teslim edilen nakit dışındaki değerlerle ilgili olarak;
1- Alınacak teminat mektuplarının, ihale mevzuatındaki esaslara uygun olarak düzenlenip düzenlenmediği kontrol edilecektir.
2- İhale mevzuatındaki esaslara uygun olarak yabancı para cinsinden düzenlenen banka teminat mektupları, alındığı günkü T.C. Merkez Bankası döviz alış kuru üzerinden Türk Lirasına çevrilerek hesaplara alınacaktır.
3- Gümrük vergi ve resimlerine karşılık alınacak teminat mektuplarının saymanlıklarca kabulünde, ilgili gümrük idaresinin saymanlığa hitaben düzenlediği ve söz konusu teminat mektuplarının mevzuat hükümlerine uygun olduğunu, kabul edilmesinde bir sakınca bulunmadığını ifade eden iki nüsha yazılı bildirimi aranacaktır. Gümrük idaresinin gönderdiği bildirimin bir nüshası teminat mektubuna ekli olarak, diğer nüshası ise üzerine kayıt sıra numarası yazılmak suretiyle, bu amaçla oluşturulacak bir dosyada muhafaza edilecektir.
4- Hazinece yapılan taşınmaz mal satış ihalelerinde, dışarıda yerleşik kişiler ile geçimini yurtdışından temin eden Türk vatandaşlarından T.C. Merkez Bankasınca belirlenen konvertibl döviz cinsinden alınan teminatlar; alındığı günkü T.C. Merkez Bankası döviz alış kuru uygulanmak suretiyle bulunacak Türk Lirası tutarı üzerinden 105- Döviz Hesabına borç, 330- Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabına alacak kaydıyla hesaplara alınarak kasada muhafaza edilecektir.
Döviz cinsinden alınan söz konusu teminatlar karşılığında alındı düzenlenerek teslim edene verilecektir. İade, kayıtlı değeri üzerinden ve verilen alındı ilgilisinden geri istenerek muhasebeleştirme belgesine bağlanmak suretiyle yapılacaktır.
Taahhüdün ihlali veya idareye borcundan dolayı teminatın nakde çevrilmesi gerektiği takdirde, bir taraftan kayıtlı değerleri üzerinden ters kayıtla hesaplardan çıkarılacak, diğer taraftan; işlem tarihindeki T.C. Merkez Bankası döviz alış kuru uygulanmak suretiyle bulunacak Türk Lirası tutarı üzerinden bir taraftan 105- Döviz Hesabına borç, 602- Bütçe Gelirleri Hesabına alacak kaydedilerek, Genel Bütçeye Dahil Daireler ve Katma Bütçeli İdareler Muhasebe Yönetmeliğinin 34/II maddesinde yapılan açıklamalara göre gereği yapılacaktır.
A- TEMİNATLARIN DEĞİŞTİRİLMESİ
Alınan teminatların kısmen veya tamamen, teminat olarak kabul edilen aynı değerde diğer teminatlarla değiştirilebilmesi mümkündür. Ayrıca, saymanlıklara teminat olarak teslim edilmiş olan tahvil, bono, gelir ortaklığı senedi gibi menkul kıymetlerden itfa süresi gelmiş; ancak, zamanaşımı süresini henüz doldurmamış olanların verilecek süre içerisinde teminat olarak kabul edilebilen diğer değerlerle değiştirilmesi, aksi takdirde re’sen nakde çevrileceği hususlarında ilgililerine tebligat yapılması gerekmektedir.
Yapılan tebligata rağmen verilen süre içerisinde teminat olarak kabul edilebilecek diğer değerlerle değiştirilmeyen menkul kıymetler, mahallindeki bankalarda nakde çevrilmesi sağlanarak ve kayıtlı değerleri üzerinden ters kayıtla hesaplardan çıkarılarak, nakde çevrilen tutar üzerinden ilgilisi adına Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabına alınacaktır. Söz konusu hesaba alınan tutarlara ilişkin zamanaşımı süreleri Genel Bütçeye Dahil Daireler ve Katma Bütçeli İdareler Muhasebe Yönetmeliği hükümlerine göre belirlenecektir.
B- BÜTÇE EMANETİNDE KAYITLI MÜTEAHHİT ALACAKLARININ
İHALELERDE “GEÇİCİ TEMİNAT” OLARAK KABUL EDİLMESİ
Kamu ihalelerinde temel prensip, saydamlığın, eşitliğin ve rekabetin sağlanmasıdır. İhalede rekabet ise ihaleye katılımın artması ile mümkündür.
Bu nedenle, tahakkuk ettirilerek ödenebilir hale gelmiş, gider kaydı yapıldığı halde nakit yokluğu nedeniyle ödenemediğinden alacaklısı adına bütçe emanetine alınmış müteahhit alacaklarının, bu müteahhitlerin aynı idarenin açacağı ihalelere katılmak istemeleri halinde, aşağıda belirtilen esaslara göre “geçici teminat” olarak kabul edilmesi uygun görülmüştür.
Buna göre;
1- Bütçe emanetine alınmış müteahhit alacağının geçici teminat olarak kabul edilebilmesi için;
a) Alacağın, ödeneğine dayanılarak tahakkuk ve verile emri işlemleri tamamlanıp saymanlığa gönderilmek suretiyle ödenebilir hale getirilmiş ve yalnızca nakit yokluğu nedeniyle ödenemediğinden bütçe emanetine alınmış alacaklardan olması,
b) Müteahhidin, alacaklı olduğu idarenin açtığı ihaleye katılıyor olması,
zorunludur.
2- Bütçe emanetine alınmış müteahhit alacağından bir kısmının geçici teminat olarak kabul edilmesi halinde;
a) Geçici teminat tutarı, müteahhidin bu konudaki talebini gösterir dilekçesi muhasebeleştirme belgesi ekine bağlanarak Bütçe Emanetleri Hesabından çıkarılıp, Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabına kaydedilecektir.
İhale teminatları bölümüne kaydedilen bu tutar karşılığında düzenlenen muhasebeleştirme belgesinin üzerine “Bu muhasebeleştirme belgesi geçici teminatın mahsuben tahsiline ilişkindir. Tutarı nakden iade edilemez.” ifadesini taşıyan bir kaşe basıldıktan sonra, imza ve mühürle onaylanarak müteahhide verilecektir.
b) Üzerine ihale yapılmayanların geçici teminat tutarları, karşılığında düzenlenen mahsuba ilişkin belge geri alınarak muhasebeleştirme belgesine bağlanacak ve 330- Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabına borç, 320- Bütçe Emanetleri Hesabına alacak kaydıyla tekrar bütçe emanetine aktarılacaktır. Tekrar bütçe emanetine aktarılan bu tutar, idare ile saymanlık tarafından belirlenen nakit ödeme planı çerçevesindeki sıralamaya göre ödeme işlemine tabi tutulacaktır.
3- Yukarıda belirtildiği şekilde kabul edilerek Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabına alınanlardan üzerine ihale yapılan müteahhitlere ait geçici teminatlar;
a) İhale mevzuatı hükümleri gereğince gelir kaydedilmesi gerektiği takdirde, 330- Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabına borç, 602- Bütçe Gelirleri Hesabına alacak kaydedilmek suretiyle muhasebeleştirilecektir.
b) Kesin teminat alınmasını müteakip geçici teminatın iadesinde, idarenin saymanlığa yazdığı iadeye ilişkin yazısı ile geçici teminatın mahsuben tahsiline ilişkin belge muhasebeleştirme belgesine bağlanarak 330- Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabına borç, 320- Bütçe Emanetleri Hesabına alacak kaydedilmek suretiyle bütçe emanetlerine aktarılacak ve (2) numaralı fıkranın (b) bendinde öngörüldüğü şekilde nakit ödeme planı çerçevesinde sıralamaya göre ödeme işlemine tabi tutulacaktır.
4- Bu uygulama yalnızca Kamu İhale Kanununa göre alınacak geçici teminatlarla sınırlı olarak yapılacaktır.
II- ESKİ YILLARA AİT BANKA TEMİNAT MEKTUPLARI VE İPOTEK
SENETLERİNİN TASFİYESİ HAKKINDA YAPILACAK İŞLEMLER
A- GENEL ESASLAR
Kesin teminatın geri verilebilmesinin şartları mülga 2490 sayılı Artırma Eksiltme ve İhale Kanunu ve diğer ihale mevzuatımızda belirtilmiştir.
Diğer taraftan, garanti sözleşmelerinde (süresiz teminat mektuplarında) risk gerçekleşip teminat altındaki alacak muacceliyet kazandıktan sonra bu alacak, Borçlar Kanununun 125 inci maddesi uyarınca on yıllık zamanaşımına tabi olacaktır. Bu sürenin, taahhüdün sözleşme ve şartname hükümlerine göre yerine getirilmediğinin tespit edildiği veya kanunda sayılan diğer nedenlerle teminatın gelir yazılmasını gerektiren şartların meydana geldiği tarihten itibaren başlaması gerekir.
Buna göre;
1- Teminat altındaki taahhüt işinin sözleşme ve şartname hükümlerine göre tamamen yerine getirilip getirilmediğinin ve dolayısıyla teminatın iadesini gerektiren şartların oluşup oluşmadığının tespit edilemediği hallerde teminat mektuplarının, bankalarca on yıllık zamanaşımı süresi ileri sürülerek kayıtlardan çıkarılması mümkün olmayıp, buna rağmen kayıtlardan çıkarılan teminat mektupları ile ilgili olarak bankanın garanti sorumluluğu devam eder. Bu durumda, teminatın gelir kaydını veya müteahhidin kanunda öngörülen diğer borçlarına mahsubunu gerektiren şartların varlığı tespit edilirse düzenleyen bankaca teminat mektubunun paraya çevrilmesi ve istenilen paranın derhal ödenmesi gerekmektedir.
2- Teminat altındaki taahhüt işinin sözleşme ve şartname hükümlerine göre tamamen yerine getirilmiş olduğunun ve teminatın iadesine ilişkin aranan diğer şartların gerçekleştiğinin tespiti halinde, müteahhidin istememesi nedeniyle saymanlıklarda bekleyen teminat mektuplarının iadenin gerektiği tarihten itibaren on yıllık zamanaşımı süresini doldurduğu gerekçesi ileri sürülerek gelir kaydetmek amacıyla ilgili bankadan paraya çevrilmesinin talep edilmesi, taahhüt yerine getirilmiş olduğundan ve teminat mektubu ile garanti edilen risk gerçekleşmediğinden, mümkün bulunmamaktadır.
Buna göre;
- Mevzuatı gereği alınan teminat mektupları ile ipotek senetlerinden, teminat konusu taahhüt yerine getirildiği halde ilgililerinin müracaat etmemesi ya da müteahhidin bulunamaması nedeniyle iade edilemeyenler ile,
- Teminatla taahhüt edilen risk gerçekleşmediğinden veya riskin gerçekleştiği tespit edilemediğinden paraya çevrilerek gelir kaydedilememesi nedeniyle, saymanlık kayıtlarında halen yer alan teminat mektupları ile ipotek senetleri,
hakkında saymanlıklar, ihaleyi yapan idareler ve bankalarca hatalı işlem yapılmaması ve saymanlık hesaplarında teminat mektuplarının gereksiz devirlerinin önlenmesi için aşağıdaki açıklamalara göre işlem yapılması uygun görülmüştür.
B- SAYMANLIKLARCA YAPILACAK İŞLEMLER
1- Genel olarak;
a) Geçici teminat mektupları, ihaleyi kazanan müteahhidin kesin teminat vermemesi, süresi içinde sözleşme yapmaması, ihale mevzuatında ve şartnamede yer alan yükümlülüklerini yerine getirmemesi,
b) Kesin teminat mektupları ise; müteahhidin taahhüdünü ilgili kanun, sözleşme ve şartname hükümlerine göre kısmen veya tamamen yerine getirmemesi ya da bu işten dolayı idareye, Sosyal Sigortalar Kurumuna olan borçları ile ücret sayılan ödemelerden kestiği vergileri kesin kabul tarihine kadar ödememesi,
hallerinde, protesto çekmeye ve hüküm almaya gerek kalmaksızın paraya çevrilebilecek olup, söz konusu teminat mektuplarını teslim ettiren dairelerin yazılı bildirimi üzerine saymanlıklarca bu konuda ilgili banka nezdinde gerekli işlemler derhal başlatılacaktır.
c) Taahhüdün usulüne uygun olarak yerine getirildiği idarelerce bildirilmiş olmasına rağmen ilgililerince geri alınmayan teminat mektupları ile ilgili olarak, bunları teslim ettiren dairelerden biri mali yıl sonlarında olmak üzere yılda en az iki kez teminat konusu taahhüdün devam edip etmediği hususunda bilgi isteyeceklerdir.
2- Saymanlık kayıtlarında bulunan eski yıllara ait teminat mektupları ve ipotek senetleri ile ilgili olarak gerekli işlemin yapılabilmesi için Ek-1 form üç nüsha olarak düzenlenerek iki nüshası teminatı teslim ettiren ilgili idareye gönderilecektir.
Teminat konusu işten dolayı borcu olup olmadığı, kesin kabulünün yapılıp yapılmadığı veya taahhüdün sözleşme ve şartname hükümlerine uygun olarak yerine getirilip getirilmediğinin tespitine ilişkin bilgileri içeren ve ilgililerin imzası ile ita amirinin onayını da taşıyan söz konusu formlar idarelerden geldiğinde;
a) Kesin kabulü yapılmış veya teminata konu işlem sonuçlanmış, ancak, ilgilisi tarafından geri alınmaması nedeniyle saymanlıklarda saklanan teminat mektupları ve ipotek senetleri için, müteahhidin teminat konusu işten dolayı idareye, Sosyal Sigortalar Kurumuna ve ücret sayılan ödemelerden kestiği vergiler nedeniyle vergi dairesine borcu olup olmadığı araştırılarak, borcu olduğunun tespit edilmesi durumunda teminatın paraya çevrilmesi sağlanacaktır.
b) Müteahhidin borcunun bulunmadığının anlaşılması halinde, saymanlık kayıtlarından çıkarılarak; teminat mektupları düzenleyen bankaya, ipotek senetleri ise ilgili tapu sicil müdürlüğüne bir yazı ekinde gönderilecektir. Teminat mektubunu düzenleyen bankanın tüzelkişiliği sona ermiş ise düzenlenen bir tutanakla teminat mektupları imha edilecektir.
c) Teminat konusu taahhüdün devam ettiğinin bildirilmesi durumunda ise teminat mektubunun veya ipotek senedinin tarihi, numarası, müteahhidi ve hangi iş için verildiği ile tutarı belirtilmek suretiyle işin halen devam ettiği ve teminat mektubunun veya ipotek senedinin işlemde olduğu, ilgili bankaya veya ilgili tapu sicil müdürlüğüne bildirilecektir. Ayrıca, yürürlükteki mevzuata göre söz konusu teminatın değiştirilmesi sağlanacaktır.
3- Teminat mektuplarının geri verilmesi işlemlerinde Kamu ihale mevzuatı ve ilgili diğer mevzuatta yer alan esaslara titizlikle uyulacaktır.
C- İDARELERCE YAPILACAK İŞLEMLER
Taahhüdün şartname ve sözleşme hükümlerine uygun olarak yerine getirilip getirilmediğini takip ve tespit etmek ve bu konudaki belgeleri düzenleme görev ve sorumluluğu taahhüde girişen idarelere aittir. İhale konusu dışındaki diğer işlemler nedeniyle teslim ettirilen teminat konusu işlemin usulüne uygun sonuçlandırılmasını sağlamak ilgili idarelerin görevidir. Bu nedenle idarelerin yöneticileri, tahakkuk memurları ile ita amirlerince bu durumun titizlikle izlenmesi gerekmektedir.
Hazine zararına sebebiyet verilmemesi ve bu nedenle herhangi bir yaptırım ile karşılaşılmaması bakımından; teminat konusu taahhüdün devam edip etmediği ve müteahhidin idareye borcunun bulunup bulunmadığı konusunda saymanlıklarca yapılan başvuruların, idarelerce ciddi bir şekilde araştırılması ve bu konudaki yazılara en kısa sürede cevap verilmesi gerekir.
Bu nedenle, saymanlıklarca düzenlenerek idarelere gönderilen Ek-1 form idarelere geldiğinde, idarelerce;
1- Öncelikle eldeki mevcut bilgi ve belgelere göre iş veya işlemin bitirilip bitirilmediği ve müteahhidin idareye borcunun bulunup bulunmadığı hususları araştırılarak, kesin kabulünün yapıldığı veya işlemin usulüne göre sonuçlandırıldığı anlaşılanlar hakkında formun ilgili sütununa kabul tarihi veya işlemin sonuçlandırıldığı tarih yazılacak, mevcutsa kesin kabul tutanağının veya işleme ilişkin belgenin bir örneği form ekinde saymanlığa gönderilecektir.
2- Teminat konusu işle ilgili mevcut bilgi ve belgelere göre herhangi bir husus tespit edilemediği takdirde, ihale teminatları için ita amirinin (gümrük mevzuatına göre alınanlar için ilgili gümrük başmüdürünün) görevlendireceği bir kişinin başkanlığında oluşturulacak en az üç kişilik komisyon tarafından, iş veya işlemin usulüne uygun olarak bitirilip bitirilmediği ve bu iş işlemden dolayı müteahhidin borcunun bulunup bulunmadığı hususları işin yapıldığı yer ve idare nezdinde araştırılarak, durum bir tutanakla tespit edilecektir. İlgisine göre ita amiri veya ilgili daire amirince onaylanacak bu tutanağa göre, Ek-1 form düzenlenerek, ita amirinin onayından sonra formun birinci nüshası söz konusu tutanakla birlikte saymanlığa gönderilecektir.
D- DİĞER HUSUSLAR
Bankalarca ödeneceği taahhüt ve garanti edilen teminat mektubu konusu taahhütlerin müteahhitler tarafından sözleşme ve şartname hükümlerine uygun olarak yerine getirilmediği müddetçe garanti edilen risk her an gerçekleşebileceğinden, teminat mektubunu düzenleyen, dolayısıyla doğacak riski ödemeyi garanti eden bankaların sorumluluğunu ortadan kaldırmamaktadır. Teminat mektuplarının on yıllık zamanaşımı süresini doldurdukları gerekçesiyle banka kayıtlarından düşülmüş olması halinde dahi bankanın sorumluluğu devam etmektedir.
Bu nedenle, herhangi bir yanlışlığa meydan verilmemesi bakımından, düzenleme tarihinden itibaren on yıllık süreyi doldurmuş bulunan teminat mektuplarının banka kayıtlarından düşülmesinden önce bankaların ilgili daireler nezdinde teminat konusu işin devam edip etmediğini araştırmaları ve alınacak cevaba göre işlem yapmaları gerekli görülmektedir.
III- YÜRÜRLÜK
14/1/2003 tarihli ve 24993 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 15 sıra no.lu Muhasebat Genel Müdürlüğü Genel Tebliği yürürlükten kaldırılmıştır.
Bu Tebliğ, yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Tebliğ olunur.
